فصلنامه پژوهش های اصولی
پیاپی 16 (بهار 1392)

در علم اصول، شاهد استفاده از دو قسم مسایل عقلی هستیم. بخشی از مسایل عقلی مطرح در علم اصول، خود از مسایل این علم بوده و به مثابه مقدمه فقه می‌باشند و قسمی دیگر از آنها مبدا تصدیقی برای برخی از مسایل اصولی بشمار می‌روند. این نوشتار به برخی از مسایل عقلی مطرح شده در کتب موجود در علم اصول می‌پردازد اعم از این که مقدمه فقه باشند یا اینکه موجب حصول قدرت بر تحصیل مبدا تصدیقی و اقامه حجت برای مساله فقهی باشند.

یکی از مباحث مهم و پرسابقه، که امروز نیز طراوت خود را دارد و اذهان زیادی به جستجوی آن در علوم مختلف عقلی می باشند، بحث رابطه ی میان «اخلاق و دین» یا «اخلاق و شرع» است. اصولیان امامیه در بخش دلیل ها و حجت ها در علم اصول، قسمتی را به دلایل عقلی اختصاص داده اند. از آشناترین مصادیق احکام عقل، احکامی است که درباره‌ی حسن و قبح یا نیکی و بدی افعال ارایه می‌دهد. این که چه نسبتی میان این احکام عقل و احکام شارع برقرار است از مسایل تاثیرگذار در علوم مختلف است، که می توان از جمله ی آنها، دانش های فقه، اصول فقه، کلام و فلسفه را نام برد. در این نوشتار می کوشیم این بحث را با مراجعه به تحقیقات محقق قمی ; در ضمن چند مرحله دنبال کنیم.

در این مقاله تقریر معصوم و شوون مختلف آن، مورد بررسی قرار گرفته است. این رساله مشتمل بر شش فصل می‌باشد. فصل اول، تعریف لغوی و إصطلاحی تقریر است. در فصل دوم به تقسیم‌های مختلف تقریر پرداخته شده است. در فصل سوم، احکام شرعی که می‌توان از تقریر استفاده کرد، مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم، راجع به ادله حجیت تقریر می‌باشد. فصل پنجم مربوط به شرایط حجیت تقریر است و فصل ششم و پایانی از اطلاق نداشتن تقریر بحث شده است.

هذا هوالقسم الثانی من بحث التخطیه والتصویب الذی نشر القسم الاول منه فی عدد سابق من هذه المجله، وسیجد فیه القاری الکریم مدی تاثیر ادله حجیه خبر الثقه فی إطلاقات ادله الاحکام الواقعیه، وإسقاطها عن الاعتبار عند قیام خبر الثقه علی خلاف الواقع، وحلول مدلول الخبر محل الحکم الواقعی، وینتهی فیه الکاتب إلی ان الاحکام المدلول علیها بالامارات والاصول إنما هی احکام ثانویه تحل محل الاحکام الواقعیه الاولیه، مع بقاء الاحکام الواقعیه الاولیه علی حالها بحسب عالم الملاک.